واحد 5 – کار با فلز

يکي از اکتشافات مهم بشر در طول تاريخ کشف فلز بوده است. اين کشف بر نحوه ي زندگي او تأثير زيادي گذاشته و باعث اکتشافات و اختراعات ديگري شده است. فلزات انواع مختلفي دارند و هر فلز داراي خواص و ويژگيهايي است.

فلزات چگونه قابل استفاده مي شوند؟

فلزات عموماً به صورت سنگ معدن و در ترکيب با عناصر ديگري وجود دارند، لذا پس از استخراج از معدن بلافاصله قابل استفاده نيستند و بايد کارهاي مختلفي روي آنها صورت گيرد.

آهن: آهن به صورت سنگ معدن استخراج مي شود. سنگ آهن را همراه سنگ آهک و کُک داخل کوره ي بلند در کارخانه ي ذوب آهن مي ريزند. در اثر حرارت حاصل از سوخت کک، سنگ آهن ذوب شده و آهن خام به دست مي آيد؛ اما چون آهن خام خالص به علت نرم بودن و نداشتن استحکام کافي در صنايع قابل استفاده نيست، آن را به همراه عناصر ديگري مثل کربن و ... به صورت آلياژي از آهن در مي آورند.

مس: مس فلزي نرم است و در 1100 درجه سانتي گراد ذوب مي شود و حرارت و الکتريسته را بسيار خوب هدايت مي کند. برنج و برنز از آلياژهاي مس هستند.

آلومينيوم: آلومينيوم با رنگ سفيد مايل به خاکستري، سبک و بسيار نرم و در 660 درجه ي سانتي گراد ذوب مي شود. آلومينيوم به صورت آلياژ به کار برده مي شود. اين فلز را از نوعي خاک رس، به نام بوليست به دست مي آورند و پس از ذوب و تصفيه در کارخانه هاي ذوب آلومينيوم آن را آماده ي مصرف مي نمايند.
روي: روي فلزي است به رنگ خاکستري روشن که در مقابل تغييرات آب و هوا بسيار مقاوم است. اين ويژگي باعث شده است كه از روي، به عنوان پوشش ورقهاي آهني، لوله هاي آب و ... براي جلوگيري از زنگ زدگي استفاده شود.

ابزار شناسي

1 – سوهان: سوهان، ابزاري است که براي بُراده بَرداري و ساييدن فلز مورد استفاده قرار مي گيرد. بدنه ي سوهان از جنس فولاد است و بر روي آن دندانه هايي به نام آج ايجاد شده است.

2 – اره آهن بُر: از اره ي آهن بُر براي ايجاد شيار و قطعات و يا بريدن استفاده مي شود.

3 – خط کش فلزي: خط کش فلزي مدرج براي اندازه گيري و خط کشي فلزات به کار مي رود.

4 – سوزن خط کش: براي ترسيم خطوط روي قطعات فلزي از سوزن خط کش استفاده مي شود.

5 – سمبه نشان: وسيله اي است براي نشان دادن مرکزي که بايد سوراخ شود. براي هدايت نوک مته و يا ايجاد جا براي استقرار پايه ي پرگار نيز از سمبه نشان استفاده مي شود.

6 – قيچي ورق بُر دستي: ابزاري است که براي بريدن ورقهاي فلزي نازک با ضخامت کمتر از يک ميلي متر به کار مي رود.

7 – گونيا: گونيا براي کنترل عمودي بودن دو سطح و خط کشي روي سطوح استفاده مي شود.

پرسش واحد 5 کار با فلز

1 – چند نوع فلز مي شناسيد؟

آهن، فولاد، چُدن، مس، آلومينيوم، روي، حلبي، قلع، برنز، برنج

2 – آيا از فلزات به همان شکلي که در معدن يافت مي شود مي توان استفاده کرد؟ چرا؟

خير، زيرا اولاً داراي ناخالصي هايي مي باشند و ثانياً براي استفاده به ابعاد و اشکال گوناگوني تغيير شکل مي دهند.

3 – آهن را همراه با چه عناصر ديگري به صورت آلياژ در مي آورند؟

کربن، گوگرد، فسفر، سيليسيم، کُرُم، نيکل

4 – مس چه نوع فلزي است و آلياژهاي آن را نام ببريد؟

مس فلزي است نرم در 1100 درجه سانتي گراد ذوب مي شود و حرارت الکتريسته را به خوبي هدايت مي کند. برنج و برنز از آلياژهاي مس هستند.

5 – چرا در ساختن سقف و ستون ساختمان از تيرآهن استفاده مي شود؟

به خاطر استحکام فلز آهن که بسيار زياد است (در مقايسه با ساير فلزات).

6- چرا درب و پنجره هاي آهني را رنگ مي زنند ولي درب و پنجره هاي آلومينيومي نيازي به رنگ کردن ندارد؟

درب و پنجره هاي آهني را به دليل بالا بودن مقاومت در برابر زنگ زدگي، رنگ و ضد زنگ مي زنند، در حاليکه آلومينيوم نسبت به زنگ زدگي مقاوم است و همچنين داراي رنگ نسبتاً زيبايي است.

7 – از ابزارهاي زير چه استفاده هايي مي شود؟

سوزن خط کشي: براي ترسيم خطوط روي قطعات فلزي استفاده مي شود.

سمبه نشان: براي نشان زدن مرکزي که بايد سوراخ شود و براي هدايت نوک مته و ايجاد جا براي استقرار پايه ي پرگار استفاده مي شود.

گونيا: براي کنترل عمودي بودن دو سطح و خط کشي روي سطوح، استفاده مي شود.

اره ي آهن بُر: به منظور بريدن و ايجاد شيار در قطعات، به کار مي رود.

سر بلند باشيد